Hoeveel invloed heeft brood op het milieu?
Per persoon eten we in België zo’n 40 – 50 kg brood per jaar. Gemiddeld vier à vijf sneden brood per dag (VCP België 2015-16). Volgens de voedingsaanbevelingen zouden we zelfs nog meer brood mogen eten. Maar in hoeverre is het telen van dat graan en het bakken van al dat brood belastend voor ons milieu? Dat leggen we je graag uit!
Wat is een carbon footprint?
De productie van voedingsmiddelen vergt land, water, energie, (kunst)mest, diergeneesmiddelen en gewasbeschermingsmiddelen. Of het nu gaat om vlees, brood, groente, fruit of vis. Daarbij worden broeikasgassen, meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen naar het milieu uitgestoten. Naast de agrarische productiefase zorgen ook de bewerking, het verpakken, het transport en de distributie van producten voor belasting van het milieu.
Alle voedselproductiesectoren hebben dus een milieu impact. Alleen de mate waarin verschilt per product. Een belangrijke milieubelasting is de uitstoot van broeikasgassen. Er zijn verschillende broeikasgassen, waarvan methaan en CO2 de bekendste zijn.
Voor een vergelijking worden alle broeikasgassen teruggerekend naar CO2 equivalenten. De ‘carbon foot print’ of CO2-voetafdruk. Het is dus een methode om de milieu-impact van voedsel uit te drukken.
Wat doen broeikasgassen?
In de dampkring rondom de aarde bevinden zich gassen, die allemaal de warmte van zonnestraling vasthouden. Sommige gassen doen dat veel sterker dan andere. Door de gassen kan zonnestraling de dampkring nog wel binnenkomen, maar kan de warmte de dampkring moeilijker verlaten. Daardoor ontstaat in de atmosfeer een deken van warmte en dat kan bijdragen aan de opwarming van de aarde.
Vergelijking milieu-impact van brood met andere producten
Onderstaande tabel laat zien dat granen en brood een heel lage carbon footprint hebben in vergelijking met bijvoorbeeld vlees, kaas en melk. De CO2 uitstoot van bijvoorbeeld een kilo vlees is maar liefst 50x hoger dan die van een kilo brood. Er is ook wat verschil tussen broodsoorten: volkorenbrood heeft een iets lagere milieu-impact dan witbrood en meergranenbrood, waar de milieu-impact van krentenbol en croissant hoger is.
Gemiddelde broeikasgasemissies (kg CO2 eq/kg product) van verschillende voedingsmiddelen in de Nederlandse voeding. Bron: RIVM, 2020.
Meer plantaardig (en minder dierlijk) beter voor het milieu
Klik op de afbeelding om te vergrootten
Van graankorrel tot brood; milieu-impact
Onderstaande figuur zoomt in op de productieketen van graankorrel tot brood, en de broeikasgassen die in dat traject vrijkomen (berekend in CO2 equivalenten per kilobrood). Wat opvalt is dat vooral graanteelt (o.a. door bemesting) veel broeikasgassen geeft en dus een grote impact heeft op de carbon footprint van brood. Ook de verwerking van ingrediënten in de bakkerij (zoals rozijnen en noten) en het bakken van brood hebben een impact.
Transport heeft in vergelijking met telen en bakken een relatief kleine invloed. Het transport van winkel naar consument kent wel een grote range. Dat hangt af van het transportmiddel, de afstand en de hoeveelheid boodschappen per rit. De verpakking heeft geen grote invloed op de milieu-impact van de gemiddelde broodketen. Toch heeft de (plastic) verpakking een slecht imago. Echter, de verpakking heeft een functionele waarde door verspilling te voorkomen en een rol te spelen bij de voedselveiligheid.
Dit voorbeeld van de CO2 footprint van brood toont de hotspots in de broodketen. Voornaamste ecologische hotspots voor (Nederlands) brood zitten in de productie van tarwe (en andere primaire grondstoffen) en het bakken van het brood. Bron: Pensioen 2019 [23].
Verspilling tegengaan
Jammer genoeg blijft er iedere dag brood over bij de bakker en de supermarkt. Dat komt omdat we allemaal altijd vers brood willen kopen. En wat niet wordt verkocht, vinden mensen de volgende dag oud. Het gaat om zo’n 10% van de productie.
Gelukkig krijgt het overgrote deel van dit overgebleven brood een tweede bestemming! Een groot deel van het brood wordt verwerkt tot veevoer. Daarmee heeft dit brood ook calorisch een nuttige bestemming. Een klein deel wordt verwerkt tot bijvoorbeeld paneermeel of croutons. Recent zijn er ook andere opvallende projecten opgestart die met oud brood terug een volwaardig voedingsproduct maken. Zo maakt een Brusselse brouwerij met oud brood een lekker bier. En de winnaars van de Ecotrophelia-wedstrijd 2016 (voor studenten) maken met oud brood smakelijke ijshoorntjes. Tot slot, als een andere bestemming voor het oud brood niet meer mogelijk is, tracht men het om te zetten in productie van energie. Misschien dat deze nieuwe markt-applicatie zich op termijn nog verder gaat ontwikkelen.
We kunnen dus kort besluiten dat brood niet alleen lekker en gezond is, maar zeker ook een duurzaam product in onze voedselketen.
Heb je thuis vaak brood over? Bekijk dan onze handige bewaartips en recepten voor oud brood!